Zašto Banja Luka nema strane investicije?

Korumpirana i spora administracija, neprilagođeni ili nesređeni regulacioni planovi, zamršeni vlasnički odnosi nad zemljištem, selektivna primjena zakona i odredbi predstavljaju nepremostive prepreke ozbiljnim potencijalnim investitorima i svakom ko želi da se bavi biznisom. Sa druge strane, sve nabrojano predstavlja idealne uslove za sumnjive poslove prevarantima, tajkunima i korumpiranim političarima.

Razlog zbog kojeg Banja Luka od rata do danas nije imala niti jednu ozbiljnu stranu investiciju u proizvodnu djelatnost je zato što ne želi da ih ima. Lokalnoj vlasti je bitnije da zadovolji svoje lične finansijske apetite i apetite svojih prijatelja tajkuna nego da obezbjedi normalne uslove za poslovanje i investiranje. Grad koji je nekad bio ponos industrijskog razvoja Bosne i Hercegovine i  Jugoslavije je ostao bez industrije i danas je grad trgovaca i administrativnih radnika. Trenutno razvijeniju industriju od Banja Luke ima Kotor Varoš, gradić udaljen 45 kilometara. Seljenje industijiskih pogona iz Banja Luke u poslovnu zonu u opštini Laktaši je posebna priča koju ću otvoriti drugom prilikom.

Jedan od kandidata za gradonačelnika Banja Luke je nedavno izjavio kako njegov program ne predviđa ekonomski razvoj grada jer gradska administracija nema poseban uticaj na te regulacije koje su uglavnom u nadležnosti Vlade. Nabrojaću nekoliko gradova koji, u ekonomski očajnoj Bosni i Hercegovine, bilježe sasvim solidne stope ekonomskog razvoja i industrijskog rasta. To su: Tešanj, Široki Brijeg, Vitez, Tuzla, Jelah. Gradovi u okruženju koji se rapidno ekonomski razvijaju, a pri tom ne zavise od Vladinih programa, su: Inđija (pola milijarde evra direktnih investicija za 10 godina), Kragujevac , Subotica, Novi Sad, Čačak i Ruma u Srbiji; Dugopolje, Lovas, Jastrebarsko u Hrvatskoj; Ljubljana i Maribor u Sloveniji. Svi ovi gradovi su pošli od odlučne i dobre namjere da na najbolji način iskoriste kapacitete koje posjeduju i učine sve što mogu da unaprijede sopstvenu ekonomsku snagu.

Strani investitori danas predstavljaju jednu od najtraženijih i najrjeđih vrsta u istočnoj Evropi. Uz to što su rijetki, vrlo su plašljivi i obitatvaju samo u onim staništima gdje dobijaju maksimalnu sigurnost i najbolji tretman. Danas među državama, ali i pokrajinama i lokalnim zajednicama u istočnoj Evropi vlada neviđena konkurencija u privlačenju ovih ugroženih vrsta. Gradovi koji su to prepoznali na vrijeme već su ostvarili značajne napretke. Oni koji čekaju da investitori sami dođu i ne prilagođavaju se, doslovno svakodnevno, novim uslovima koje tržište zahtjeva mogu samo da posmatraju druge kako se razvijaju. Najzanimljivije od svega je što priliv stranog kapitala zapravo najviše zavisi od sposobnosti lokalne zajednice da ga privuče, a manje od državnog vrha.

Banja Luka ima potencijal. Ima dobru geografsku poziciju (blizina regionalnih centara kao što su Zagreb, Sarajevo, Beograd, Ljubljana, Split, Budimpešta, Trst, Beč), industrijsku tradiciju i još uvijek solidan inženjerski i tehnički kadar. Takođe ima i veliki broj industrijskih hala sa svom pratećom infrastukturom (prilazne ceste, željeznički kolosijeci, energetski priključci) koje zjape prazne.

Banja Luka treba da uradi sljedeće stvari da bi stvorila pogodnu klimu za dolazak stranih investitora:

•          Izgradnja industrijske zone (ili više njih) sa potpuno uređenom infrastrukturom i komunalijama (ovdje se donekle mogu iskoristiti kompleksi bivših fabrika). U ovoj zoni investitori bi dobijali na trajno korištenje zemlju ili objekte, a bili bi oslobođeni plaćanja svih komunalnih taksi uključujući i građevinksu dozvolu. Napominjem da ovakve uslove već nude mnoge lokalne sredine u regionu.

•          Uvođenje sistema 48, jedinstvenog informacionog sistema u Evropi koji služi za bolje upravljanje opštinom i kvalitetnijom kontrolom javnih prduzeća. Svi problemi građana prijavljuju se na jednom mjestu, a dežurne službe javnih preduzeća u najkraćem roku izlaze na teren i u roku od 48 sati problem se ili rješava ili se građanin obavještava dokle se stiglo u otklanjanju problema.

•          Debirokratizacija gradske administracije. Brutalno skraćivanje procedura i pojednostavljenje dobijanja dozvola uz otpuštanje korumpiranih i neefikasnih kadrova. Uvođnje sistema jedan šalter- jedan dan i organizaciju administrativnih usluga za investitore na jednom mjestu.

•          Uvođenje e-uprave. Kompjuteri još nisu sposobni za korupciju. Posebno bih istakao iskustva Estonije koja je praktično iskorjenila korupciju sa uvođenjem elektronskih sistema u državnoj administraciji gdje god je to bilo moguće.

•          Restruktuiranje Razvojne agencije Grada koja se treba transformirati u servis za investitore u Banjoj Luci.

•          Angažovanje neke od renomiranih internacionalnih konsultantskih firmi koja će se baviti ovim pitanjem i biti plaćena po učinku.

•          Uspostaviti odjeljenje za međunarodnu saradnju radi obezbjeđenja pristupa izvorima finansijske podrške, kao što su Evropska razvojna banka, Evropska investiciona banka, pretpristupni i pristupni fondovi EU, fondovi raznih razvijenih zemalja koji obezbjeđuju sredstva podrške nerazvijenima i razni drugi izvori.

•          Gradsku administraciju pretvoriti u servis građana (ne samo deklarativno).